Mustafa el-Kazımi hükümetinin görev süresi bitmek üzereyken, Irak’ın Suudi Arabistan’a olan açılımı, birçok gözlemcinin bu açılımın arka planını merak etmesine yol açtı. 

El-Kazımi, parlamento seçimlerinin yapılması üzerinden yaklaşık on bir ay geçmesine rağmen partilerin ve siyasi fraksiyonların yeni hükümeti kuramaması nedeniyle Irak’ta siyasi ortamın bozulması ve ülkenin içinden geçtiği zor ekonomik koşullar ışığında Suudi Arabistan’a mekik ziyaretleri ve üst düzey toplantılar gerçekleştirdi. 

Irak açılımının bağlamları

İlişkilerdeki kilitlenme ve birkaç yıl süren kesintinin ardından, Suudi Arabistan’ın bölgedeki siyasi ve ekonomik sahnelerde tekrar zirvede yer aldığı görülmekte. Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi’nin Suudi Arabistan’a yaptığı ziyaretin sona ermesiyle, görüş ayrılıkları ortaya çıktı. Bazıları bu ziyareti, Irak başkenti Bağdat’ta iki ezeli rakip Tahran ile Riyad arasında gerçekleşen arabuluculuk danışmaları bağlamında iki tarafın görüşlerini yakınlaştırmak adına atılan bir adım olarak görürken, diğerleri bunu Irak hükümetinin İran hegemonyasından çıkma girişimi olarak değerlendirdi. 

Bahsetmeye değer ki; Irak’ın Suudi Arabistan’a olan açılımı, ABD Başkanı Joe Biden ve Körfez ülkelerinin yanı sıra Mısır ve Ürdün’ün de katıldığı Cidde zirvesinin gerçekleşmesine denk gelmişti.

Yazar ve siyasi analist Ahmed el-Hıdır’ın değerlendirmesine göre, El-Kazımi’nin Suudi Arabistan’a yaptığı ziyaret, Bağdat’ın Tahran-Riyad diyaloğu konusunda başlattığı girişimi tamamlamayı hedefliyor.

Al-Hal Net web sitesine yaptığı konuşmada El-Hıdır: Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi’nin Biden ve diğer ülke liderleriyle gerçekleştirdiği görüşmeler, Bağdat’ın Suudi Arabistan’a açılma arzusunu, aynı zamanda diğer tarafların, mevcut Irak hükümetinin genel politikasına ve bölgedeki anlaşmazlıkları sona erdirme kabiliyetine güvendiğini yansıtyor. 

El-Hızır: El-Kazımi, Cidde zirvesine katılarak, Suud tarafından İran liderlerine mesaj göndermeyi başardı ve Riyad’a ziyareti İran’a karşı alınan aksiyon değildi. Bu da Irak’ın Suudi Arabistan’a açılımı bölgedeki durumu sakinleştirmede önemli bir rol aldığını kanıtlıyor. 

Nisan 2021’den bu yana Bağdat, 2016’dan beri krizde olan ilişkileri eski haline getirmek amacıyla Riyad ile Tahran arasındaki diplomatik ilişkiler de dahil olmak üzere farklı meselelerin tartışıldığı beş tur müzakereye ev sahipliği yaptı.

Suudi Arabistan Ocak 2016’da Suudi Arabistan’ın Suudi Şii din adamı Nimr el-Nimr’i idam etmesini protesto etmek için Tahran’daki Riyad büyükelçiliğine ve Meşhed’deki konsolosluğuna yapılan saldırılardan sonra İran ile ilişkilerini kesmişti.

El-Kazımi’nin ziyareti ve taşıdığı Irak’ın Suudi Arabistan’a açılma işaretlerine, Irak sahnesine hâkim olan Irak’ta İran yanlısı siyasi parti ve güçler karşı çıktı. Bu bağlamda eski Milletvekili Resul Radi: koordinasyon çerçevesi, El-Kazımi’nin İran’a karşı İsrail’i tutan bir Arap Nato’su kurmayı amaçlayan bir konferansa katılmak üzere Riyad’a yapacağı ziyarete karşıdır.

Hükümet kurma meselesi de yer aldı

Siyasi analist Muhammed el-Temimi: El-Kazımi’nin Cidde zirvesine katılımı, Riyad ile Tahran arasında zaten başarıya ulaşmış olan arabuluculuk rolünü oynamayı amaçlıyor.

Al-Hal Net’e yaptığı konuşmada El-Temimi: Bağdat’ta İran ve Suudi Arabistan’ın lider ve şahsiyetleri arasında altıncı bir toplantı bekleniyor ve bu dışişleri bakanları düzeyinde olabilir. Bu, Irak’ın Suudi Arabistan’a olan açılımının önemini kanıtlanıyor. 

El-Kazımi, Suudi Arabistan’a ziyarette ve Biden ile yapılan görüşmede yeni Irak hükümetinin kurulması konusuna da değindi. Washington, Riyad ve zirveye katılan ülkelerin beğenisini kazanmak adına El-Kazımi’nin düzenlediği diyalog ve görüşmelerde Hükümetin kurulma meselesi hep masaya yatırılan konular arasında yerini aldı. 

Elektrik dosyası

Irak’ın Suudi Arabistan’a olan açılımının en önemli sonuçlarından biri, 2022 yılı başlarında iki ülke arasında imzalanan mutabakat zaptının yürütülmesi kapsamında, aralarındaki elektrik bağlantı anlaşmasının esaslarına ilişkin uygulanma tutanaklarını imzalamaktı. 

Suudi Arabistan-Irak elektrik bağlantı projesinin, iki ülkede elektrik şebekelerinin güvenilirliğini desteklemesi, ekonomik tasarruf sağlaması, elektrik üretimi için en uygun enerji karışımının elde edilmesini teşvik etmesi, elektrik şebekelerine yenilenebilir enerjinin girmesini desteklemesi ve elektrik üretim projelerinde optimum yatırımları gerçekleştirmesi beklenen bir proje. 

Suudi Arabistan ve Körfez ülkeleriyle elektrik bağlantısı ise, Irak ulusal şebekesinin Avrupa ve Asya arasında enerji iletimi için bir merkez haline gelmesi adına Cidde’de Bağdat ile Riyad arasında imzalanan anlaşma kapsamında yürürlüğe girdi.

Öte yandan Irak Elektrik Bakanı Adil Kerim “Suudi Arabistan ile elektrik bağlantı hattının uzunluğunun sadece üç yüz kilometre olduğunu” doğrulayarak ‘’Körfez ülkeleriyle elektrik bağlantısının Irak’ın enerji sorunlarının yüzde beşini çözmeyeceğini’’ söyledi.

Irak, özellikle elektrik sektöründe, Tahran’ın yakın zamanda Irak’tan kestiği gaz nedeniyle yaşanan sıkıntıdan büyük ölçüde etkilendi ve vatandaşlara yaz döneminde ve çok yüksek sıcaklılarla beraber elektrik sağlama saatlerinin azalmasına neden olan ciddi bir enerji krizinden muzdariptir. Bu, birçok gözlemciye göre Irak’ın bu durumun üstesinden gelmede Suudi Arabistan’a açık olmasının önemini teyit ediyor. 

Irak’ın Suudi Arabistan’a açılımına İran’ın itirazı yok

ABD Başkanı Joe Biden’in bölgeye yaptığı ziyaretle ilgili konuşan Iraklı siyasi analist Muhammed Ali el-Hekim: Biden’in ziyareti önemli, bölge için hayati ve önemli bir dönemde yeni bir sayfa açmak anlamına geliyor. 

Al-Hal Net web sitesine yaptığı konuşmada El-Hekim: Irak’ın zirveye katılımı çok önemli ve Irak hükümetinin konumunu güçlendiriyor. El-Kazımi’ye  ABD ve Körfez desteği yeni bir başkanlık dönemi kazanmayı sağlayacaktır. 

‘’Irak artık Tahran ve Riyad arasında arabuluculuk rolü oynayabilir. Siyasi partilerin itirazına gelince, amacı El-Kazımi’ye baskı yaparak bazı iç siyasi tavizler verdirmektir. Çünkü bakılırsa İran, Irak’ın Suudi Arabistan açılımına ve El-Kazımi’nin Cidde zirvesine katılımına itiraz etmiyor ve hatta Riyad ile arasındaki görüş ayrılıklarına son vermeyi amaçlamakta.