Çin’in bölgedeki ekonomik gelişmesi, İran için, Irak’ta ve farklı Ortadoğu ülkelerde bulunan İran yanlısı milisler için büyük önem taşıyor.

İran, kendine sadık milisler aracılığıyla Irak hükümetine Çin-Irak anlaşmasını hayata geçirmek adına baskı uyguluyor ve bu anlaşmanın Irak’ın içinde bulunduğu duruma tek ekonomik çözüm olduğuna dair söylemler yayıyor. 

2019’da yapılan Çin-Irak anlaşması iki ana özelliğe sahiptir, birincisi: büyüklüğü; Çin’in yirmi yıl boyunca Irak altyapısına yapmayı planladığı yatırımların yıllık değeri en az on milyar dolara ulaşacak. Bu yatırımlar Çin bankalarından kredi karşılığında ve Irak’tan Çin’e petrol tedariki yapılarak finanse edilecek. İkinci özelliğine gelirsek; Parlamento’ya ve Irak kamuoyuna sunulmadan mutabakat zaptı şeklinde düzenlendiği için gizliliğidir.

Birçok analiste göre Çin’in bölgedeki ekonomik genişlemesi İlk olarak İran’ın çıkarına olacak. Öyle ise Tahran’ın bu genişlemeden elde edeceği çıkarlar ne olacak?

Çin’in bölgede genişlemesi ve Irak ekonomisine sabotaj

Bazı uzmanlara göre genel olarak bölgede Çin’in ekonomik genişlemesi ve özellikle Çin-Irak anlaşması, Irak ekonomisini Çin’e ipotek edecek. Çünkü Pekin yıllar boyunca Irak petrolünü ucuza alacak, bu Irak ekonomisinin yıkılmasına neden olabilir. Dolasıyla Irak gelecekte Lübnan’da yaşanan senaryonun benzeri ile karşı karşıya gelebilir.

Irak’ın eski Ulaştırma Bakanı Amir Abdul-Cebbar ‘Çin-Irak anlaşmasıyla ilgili büyük yolsuzluk şüpheleri var’ dedi. 

Twitter’da paylaştığı bir tweette bunu aktardı: bine yakın okul inşa etmek için anlaşma imzalayan Çin’li şirketler, bu projeleri Irak’lı müteahhitlere daha ucuza veriyor ve arada fiyat farkı en küçük bir çaba sarf etmeden ceplerine giriyor.

Öte yanda yazar ve siyasi analist Muhammed el-Heyani’ye göre Çin-Irak anlaşması ülkedeki yasama otoritesine sunulmadı ve büyük bir belirsizlikle çevirili.

Al-Hal Net sitesine konuşan Heyani: İran’a sadık milisler, ABD’nin Irak’taki rolünü etkisiz duruma getirmek ve Rusya-Çin eksenine geçmek adına Çin-Irak anlaşmasını hayata geçirmek yönünde baskı uyguluyor. 

Söz konusu anlaşmadan ve bölgede Çin ekonomik genişlemesinden gelen maddi kardan en büyük yararlanan İran olarak düşünülüyor, çünkü yeni Çin İpek Yolu’nun güvenliğini sağlayarak Çin ürünlerinin Irak’a geçmesi için ana geçit olacak. 

Anlaşmanın İran’a fon yaratacağı kesindir ve ABD’nin dayattığı ekonomik yaptırımlardan mütevellit baskıyı azaltacak.

ABD’nin dayattığı yaptırımlardan bir Çin-Irak çıkışı

Birçok uzman, İran’ın doğal gazı ve benzininden daha ucuz alternatiflerin olduğunu teyit ederken, Irak benzin ve doğal gazı İran’dan ithal ediyor ve yaptırımlardan dolayı bunu ancak ABD yönetiminden özel izin alarak gerçekleştirebiliyor. Irak ayrıca İran’dan sanayi ve tarım malzemeleri ithal etmektedir. Bu şekilde İran, toplam Irak ithalatında ilk sırada geliyor, ardından ikinci sırada Çin’i görüyoruz. Bu verileri göze alarak Irak’taki ekonomik ortamın bölgede Çin’in ekonomik gelişmesine yardımcı olduğunu anlaşılır. 

Al-Hal Net ile konuşan ekonomi uzmanı Halit Abdul-Rezzak’a göre Çin-Irak anlaşması, İran petrol ihracatını geliştiren araçlardan biri haline gelecek.

‘İran, ABD yaptırımlarının üzerinden atlayarak farklı yöntemlerle Irak’a petrol ihraç ediyor. Irak ise Çin başta olmak üzere İran petrolünü başka ülkelere ihraç etme görevini üstlenmiş. Ancak burada kaçırılmaması gereken ayrıntı budur ki, Çin resmî belgelere göre Irak menşeli petrol satın alıyor olarak görünüyor ve tabi ki bu da gerçekle alakasızdır’. 

‘Tahran ile Pekin arasında güçlü ilişkileri hesaba kattığımızda, Çin’in bölgede ekonomik genişlemesiyle beraber İranlı şirketler Irak’ta daha büyük kazançlar elde edebilir. Özellikle, ABD yaptırımlarından dolayı İran’dan ayrılan Avrupalı petrol şirketlerinin yerinin Çin Ulusal Petrol Şirketi tarafından alınmasından sonra.

İran milisleri Çin’in ekonomik genişlemesini koruyacak

Bazı ekonomi uzmanlarına göre petrol gelirini zaten Türkiye ve İran’dan endüstriyel ekipman ve gıda maddelerini ithal etmek yönünde harcayan Irak’ta yatırım yapan İran, kendi çıkarlarına hizmet etmediği için üretken sektörleri umursamıyor. Bu yüzden İran yatırımları bu dönemde özellikle güney Irak illerinde konut ve dini turizm sektörüne dayanıyor. 

Siyasi araştırmacı Rebin Selam şunları söyledi: Çin’in Irak’taki farklı üretken sektörlerde yaptığı yatırımlar iki yüz milyar dolardan fazla tahmin ediliyor. Dolaysıyla Tahran, Çin-Irak anlaşması uygulama aşamasına girerse büyük gelirler elde edecek.

Al-Hal Net ile yaptığı konuşmada Selam şunları da dile getirdi: İran ve kendine sadık milisler tüm ağrılığıyla anlaşmayı hayata geçirmek ve Çin’in bölgedeki bariz ortağı olarak ekonomik genişlemesini desteklemek yönünde baskılar uyguluyor. Çünkü bu anlaşma Tahran için Washington tarafından dayatılan ekonomik yaptırımlardan büyük bir çıkış olacak. 

Selam: Çin’den Irak’a gelen mallar ve Irak’ın farklı illerinde yatırım yapan Çin şirketleri, İran yanlısı milisler tarafından korunacak. Bu yüzden Çin’in bölgedeki ekonomik genişlemesinin en büyük yararı Tahran’a ve ona bağlı olanlara dokunacak. 

İran, Çin’in ekonomik genişlemesinin en bariz ortağıdır

Irak’ta çalışan yabancı şirketler, Irak’ı terk etmeye mecbur kalmarı ve yerini Çin şirketlerine bırakmaları amacıyla, Tahran yanlısı milis ve fraksiyonlar tarafından tehdit ediliyor. 

Siyasi araştırmacı Muhammed el-Zeydi’nin işaret ettiğine göre İran şirketleri, Çin’in bölgedeki ekonomik genişlemesinin bir parçası olacak ve Irak’ta yatırım projeleri yapan Çin’li şirketlerin ana ortağı olabilir. Bundan ziyade Çin-Irak anlaşmasının hayata geçmesi, ABD’ye karşı Tahran ile Pekin arasındaki ilişkileri güçlendirecek.

İran’ın, bölgede Çin’in ekonomik genişlemesinden elde edeceği fayda ve çıkarlar ile ilişkin Gazeteci Haydar Hadi tarafından paylaşılan raporda şu ifadeler yer almıştı: İran şirketlerinin Irak’a girmesinin tehlikeli yanı, taşeron faaliyetlerini aşarak ve bu örtü altında Irak genelinde yayılarak, sanayi, tarım, inşaat ve birçok sektörü uzun ve açık bir süre için ele geçirmesidir. Bu durumda ülkenin tüm servetini kendi kontrolü altında alacak.

Yakın zamanda, Irak parlamentosunun bünyesinde yer alan Petrol ve Enerji Komisyonu, anlaşmanın belirsizliğinden ve birçok milletvekilinin vurguladığı gibi kamuoyuna sunulmamasından dolayı, Irak ve Çin arasında imzalanan anlaşmanın bir nüshasını talep etti.