Suriye’de Belarus kuvvetlerinin varlığı Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko tarafından inkâr edilmesine rağmen birçok spekülasyon ve tartışmalara yol açtı. 

Geçtiğimiz şubat ayında Belarus Haber Ajansı, Rus yönetiminin Suriye’ye insani yardım sunmak konusunda Belarus yönetimi ile bir taslak işbirliği anlaşmasını onayladığıyla ilgili bir haber yayınlamıştı. 

Haber Ajansı ayrıca Başkan Lukaşenko’nun Rus yönetiminin isteği üzerine Suriye’ye asker gönderdiğiyle ilgili dolaşan haberlerin sahte ve temelsiz olduğunu belirtiğini aktardı.

Daha önce Rus Sputnik Ajansının aktardığı haberde Rusya Başbakanı Mihail Mişustin’in açıklamalarında Belarus’un Suriye’de yardım dağıtma faaliyetlerinde yer almak adına 200 kişiden oluşan bir askeri birimi göndereceği vurgulandı. Böylece Rus yetkilinin açıklamaları ile Lukaşenko’nun yaptığı açıklamalar arasındaki çelişki ortaya çıkıyor. 

Associated Press Ajansı Suriye’ye asker gönderme konusunda Rusya ile Belarus arasında bir ittifak olduğundan bahsedilen bir Rus belgesini açıklamıştı. Söz konusu belgeye göre Belarus, Suriye’deki savaş bölgeleri dışında yaşayanlara yardım sunan Rus güçleri ile çalışmak amacıyla 200 askerden oluşan bir birim göndermek istiyor.  

Daha sonra Rusya ve Belarus Dışişleri bakanlığı ile Savunma bakanlığı tarafından onaylanacak sızdırılan belgeye göre Belarus kuvvetleri Suriye’de yer aldıktan sonra Suriye’deki mevcut Rus ordusunun kontrolü altında çalışmalıdır.

Rusya’nın attığı bu adım üçüncü bir ülkeye askeri güç göndermek amacıyla Belarus ile bir anlaşmada bulunmasının yasallığına dair sorulara yol açtı. Çünkü 2015’te Suriye’deki Rus güçlerinin varlığını düzenlemek için yapılan anlaşmada Moskova’ya yabancı bir gücü getirme hakkı veren bir madde bulunmamaktadır. Bununla beraber Belarus ile yapılan anlaşma, her münasebette Suriye’de mevcut yabancı güçleri çekilmeye çağıran Rusya’nın tutumuna aykırıdır. 

Rusya ile Belarus arasında yapılan anlaşmaya göre sadece 200 Belarus askeri gönderilecektir ancak aynı anlaşmada yer alan bir maddeye göre Belarus askerlerinin sayısı arttırılmaya açıktır. 

Suriye’de gerçekten Belarus güçlerinin varlığına ihtiyaç duyuluyor mu?

Al-Hal Net’e konuşan Suriyeli gazeteci Mazin el-Rifayi’nin bakış açısına göre Rusya’nın Suriye’deki varlığının Belarus’tan lojistik, tıbbi veya askeri olarak destekleğe ihtiyacı yoktur. Belarus Devlet Başkanı Lukaşenko’nun inkâr etmesine rağmen Suriye’de Belarus kuvvetlerinin varlığı siyasi amaçlara ulaşmak yolunda sembolik bir askeri görevdir. Bu amaçların en barizi Batı’ya Belarus’un tamamen Rusya yörüngesine girdigi ve dış meselelerinde Moskova ile dayanışma içinde olduğuna dair gönderilen bir mesajdır. Dolasıyla NATO’nun Rusya ile çatışma cephesini daha genişletmek demektir.

El-Rifayi ‘’ Suriye’ye Belarus’tan asker göndermek Batı ile çatışma alanını genişletmek adına atılan adımlar bağlamındadır ve Suriye meselesine yönelik değildir. Rusya, Varşova paktına benzer yeni bir pakt oluşturmaya çalışıyor. Son zamanda Moskova’da ‘toplu güvenlik’ sloganı altında Valdai Formu Konferansı yapıldı. 1992’de oluşturulan Forum Ermenistan, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya ve Tacikistan’ı bir araya getiren uluslararası ve bölgesel bir organizasyondur’’.

Belarus kuvvetlerinin gönderilmesi, yeni eksenler siyasetinin bir yanı mıdır?

Rusya meselelerinde uzman akademisyen D. Mahmut el-Hamza Suriye’ye Belarus güçlerinin gönderilme haberinin gerçek olmadığını söyledi. Ancak Suriye toprağındaki varlığını daha genişletmeye çalışan Moskova’nın Suriye’ye Çeçen, Kazak veya Belarus kuvvetlerini göndermesi uzak bir ihtimal değildir. Bu durumun aynısı Moskova’nın BRİCS ülkeleri ve Şanghay’ı kendine çekmek için çabalarında görünmektedir. Ve bilindiği gibi bu tür adımlar Moskova’nın Batı paktı ile çatışma yanlısı olan yeni askeri, siyasi veya ekonomik eksenleri oluşturma stratejisinin bir parçasıdır.  

El-Hamza Al-Hal Net’e yaptığı konuşmada Rusya’nın yürüttüğü siyaset ile çelişken Rus yetkilileri tarafından yapılan açıklamaları kınadı: Rusya sürekli Suriye’de mevcut yabancı güçlerin çekilmesi çağırısı yapıyor, ancak kendisi yabancı ülkelerden yeni güçler getirmek peşinde. Aynı zamanda 2015’te Suriye’de kendi güçlerinin yer almasının kısa vadeli olacağını açıklamıştı ama Tartus ve Hmeymim üsleri ile ilgili yapılan anlaşmalara bakılırsa Rusya’nın Suriye’de kalıcı bir yer edinme niyeti ortaya açık şekilde çıkıyor. Çünkü söz konusu anlaşmalarda Rusya’nın Suriye’deki varlığı elli yıllık bir süre için öngörüldü ve bu süre yirmi beş yıl daha uzatılabilir. 

Şam hükümetini görmezden gelmek

El-Rifayi ve el-Hamza, ikisi de Rusya’nın Belarus’tan askeri bir kuvvetin getirilmesine olan Suriye hükümetinin tutumunu önemsemediğini belirti. El-Rifai’ye göre Suriye makamlarının üzerinden atlamak Rusya siyasetinde kök salmış bir alışkanlıktır. Daha önce de Suriye hükümetinin Rusya’ya bağlı olduğu birçok davranışta görüldü. Örneğin Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Rus Savunma Bakanı’nın Suriye’ye yaptıkları ziyaretlerde Suriye hükümetinin personelleri ile yapılan tüm görüşmelerde diplomasi ve protokol normlarına saygı göstermedikleri açıkça görüldü. 

Ancak el-Hamza, Rifayi ile farklı bir görüşe sahiptir. Ona göre Rusya bölgedeki çıkarlarını gerçekleştiren bir sistem inşa edebilmek için Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad’a ihtiyaç duymaktadır. Bu konu 2015’te Beşar Esad’ın ‘Rusya’nın Suriye’deki varlığı kendi çıkarlarını savunmak amaçlıdır’ açıklamasıyla kesinleşti.  

 Belarus’un gelmesi veya İran’ın gitmesi 

El-Rifayi’ye göre Moskova’nın Suriye’de kara ve deniz yolları ve Suriye hava sahasını kontrol etmesi, sıcak denizlerde kendine bir yer edinmesi dolasıyla gelecekteki küresel ticaret yollarını kontrol etme olasılığını artmasıyla Rusya’nın Suriye’deki müdahalesi tüm hedeflerine ulaşmak üzeredir. Görüldüğü gibi Rusya bölgede doğal gaz çıkarılması, taşınması ve ihracatına yönelik projelere katılmak konusunda ısrarlıdır. O yüzden Moskova kendine Suriye toprağında gerçek bir müttefik bulmaya çalışıyor ve Belarus kuvvetlerinin varlığı bu anlama geliyor. 

El-Hamza Rusya’nın Suriye’deki askeri varlığını bir işgal gücü olarak saymasıyla yukarıdaki görüşü onaylıyor. Bu yüzden Moskova İran yanlısı milislerin azaltılması ve Suriye sahasından çıkarılmasına yönelik çabalamaktadır. İran varlığının temsil ettiği tehlikeden dolayı Rusya bu amacı gerçekleştirebilecekse hem Suriye yerel seviyesinde hem de bölgesel ve uluslararası seviyede saygı kazanmış olacaktır. Böylece Belarus kuvvetlerinin Suriye’deki varlığı, Moskova’nın Suriye’de varlık nedenlerini yeniden düzenleme çerçevesinde görülebilir.