2020’nin sonunda Huawei resmî sitesinde yaşanan teknolojik bir hatadan dolayı bazı teknolojik belgeleri dışarıya sızdı. Sızan belgelere göre Huawei, yüz tanıma teknolojisi için Çin hükümetine patent başvurusunda bulundu. Bu teknoloji hem Çin’deki hem de Çin’in dışındaki Müslüman Uygur azınlığını tanımlamak ve sürekli gözlem altında tutma konusunda Çin yetkililere yardımcı olabilir.

İzleme teknolojilerini değerlendirme alanında çalışan (IPVM) Amerikan şirketi tarafından açığa çıkan bu belgelerin yayınlanan analizlerine göre üzerinde oldukça gizli ibareli etiketler vardır. Bu belgelere göre bahsedilen yüz tanıma teknolojisi, Huawei ile Çin’deki yazılım devlerinden biri olan Megvii’nin işbirliği ile geliştirilmiştir. Bazı Avrupa hükümetlerinden gelen baskılardan sonra Huawei ve Megvii tarafında belgelerin doğru olduğunu itiraf edildi, fakat teknolojisinin kullandığı inkâr edildi.

Bu teknolojinin mantığı şöyledir; Megvii yüz tanıma teknolojisini Huawei’ye ait bulut platformlarında çalıştırmaktadır. Başka bir deyişle; Uygur kökenli bir Huawei cep telefonu kullanıcısı Avrupa’nın bir ülkesinde ikamet ettiğini farz edersek, bu kullanıcı tarafından Huawei’nin sağladığı kişisel bulut depolama hesabına bir video yüklendiği anda otomatik bir şekilde Megvii’nin yüz tanıma teknolojisini kullanılarak bu kişinin yüklediği tüm videolar taranacaktır. Dolasıyla kullanıcının yaşadığı yer, telefon numarası, kişisel bilgileri, Çin’deki ve yurtdışındaki tüm bağlantılarını bilinecektir.

Kullanıcıların gizliliği hakkındaki bu tür büyük ihlaller Huawei için yeni değil, bu nedenle Amerika Hazinesi tarafından Huawei ve Megvii’ye ekonomik yaptırımlar uygulandı.

Cep telefonu pazarını kontrol etmek

2019’da dijital çağda insan hakları ile ilgili RightsCon konferansına katılmak için Tunus’u ziyaret ettim, Huawei logosunu taşıyan dükkânların sayısı, halk tarafından kullanılan Huawei ve diğer Çin malı cep telefonların sayısı beni şaşırttı.

Fiyat açısında diğer Kore ve Amerikan alternatifleri ile şirketin kolay bir şekilde rekabet edebileceğini anlaşılır bir durum. Ancak ürettiği cihazların fiyatlarını büyük oranlarda düşürmesini açıklayan tek neden bölgede pazarı kontrol etme arzusudur. Şirketler, müşterilerini korumak ve başka yollarda kar elde etmek amacıyla cihazlarını maliyet fiyatından daha ucuz satabilir. Bunun örneği; Microsoft oyun pazarını kontrol etmek için Xbox cihazlarını üretim fiyatının yaklaşık %30 altında satışa sunuyor. Huawei cihazlarını ucuza satarak diğer yollarda kar edecek mi?

Teknolojik Altyapı ile Yayılma

Geçen yıl bir İngiliz kuruluşun aracılığı ile teknoloji alanında başarılı olan Iraklı bir öğrenciye bilişim güvenliği alanında rehberlik yapmam istendi. Altı aylık süren bu rehberlik esnasında adı Ali olan bu öğrenci aracığıyla Irak’taki teknoloji pazarı hakkında yakından bilgiler edindim.

Seanslardan birisinde Ali bana başvurmak istediği bazı sertifikaları sordu, HCIP ve HCIA gibi sertifikaların adını söylediğinde, benim için internette araştırma yapmadan bu sertifikaları tanımam mümkün değildi. Teknoloji altyapı konusunda Irak pazarı on yıldan daha kısa bir sürede Cisco gibi Amerikan sistemlerini kullanmaktan Çinli Huawei ürünlerini kullanmaya geçti.

Ali’nin anlattığına göre; Huawei’nin ürünleri daha ucuz olmasından dolayı kullanıcılar tarafından tercih ediliyor. Bununla beraber Huawei rüşvet ve yolsuzluk yoluyla Irak’taki hükümet birimleri ve karar mercilerine kadar ulaşmış ve şuan teknolojik altyapıyı tamamen değiştirme döneminde. Bu durumun benzeri daha önce Afrika’da yaşandı. Şirketin hükümet ve liderler ile ilişkiler kurarak, kıtada özellikle 5G ağları olmak üzere kendi alanında yayılama fırsatı elde etti.

Sorun Yasalarda

Yıllar boyunca katkıda bulunduğum, Beytul Hürriye organizasyon tarafından yayınlanan yıllık İnternet Özgürlüğü Raporuna göre, Çin internette paylaşılan içeriği kontrol etme ve kısıtlama konusunda dünyada birinci sırada.

Bilindiği üzere Çin katı bir komünist sistemiyle yönetiliyor. Merkezi hükümet ticaret dahil olmak üzere her alanda üstünlüğe sahip. Dolasıyla Çin pazarı serbest bir pazar değildir. Çin’in 2017’de çıkardığı Ulusal güvenliği yasasına göre Huawei gibi tüm özel şirketler talep edilmesi durumunda ellinde bulunan her türlü bilgiyi Çin hükümetine teslim etmek zorundadır.

Huawei’nin açıklamasına göre bu yasa Çin hükümetinin yetki alanında olmayan kullanıcı ve platformları kapsamıyor. Ancak Irak’ta ikamet eden bir Huawei kullanıcısı ise ülkede Iraklı kullanıcılara ait bilgi depolama alanını belirleyen ve bu alanlara erişimi sınırlayan yasalar yoksa, kullanıcının kişisel bilgileri Çin’de bir internet servis sağlayıcısında depolanmış olabilir. Bunun anlamı; Çin hükümeti tarafından bu bilgilere erişmek mümkündür.

Başka Alternatifler Gizliliğimi Koruyor Mu?

Dev miktarda hassas kullanıcı verileri işleyen büyük Amerikan şirketlerle çalıştım ve hala çalışmaya devam ediyorum. Bilişim güvenliği ve geliştirilmiş siber saldırıları konusunda bir uzman olarak çeşitli soruşturmalara katıldım. Kısacası ABD, AB ve diğer demokratik ülkelerde yasalar hala sorunludur ve geliştirilmeye ihtiyacı vardır. Ancak hükümetin belli kişi bilgilerine erişmek için talepte bulunduğunda, bu talep yasalar sayesinde yargı kararı teminatı altındadır ve ABD’de yargı kararları halka açıktır.

Belli bir tarafı savunacak durumda değilim. Ancak 2016’da sivil toplum kuruşlarının temsilcisi olarak, New Amerikan Foundation kuruluşunun sponsorluğuyla devlet kurumları, sivil kuruluşları ve özel sektör arasında gerçekleşen tartışma oturumlarına katıldım. Bu tartışmalarda, 2015’te Kaliforniya eyaletinde San Bernardino’da yaşanan terör saldırısı sonrasında, Apple ile FBI arasında İPhone cihazlarının şifrelenme sistemini çözme davasında yasanın rolüne ilişkin konular konuşuldu.

Tartışma sırasında FBI, güvenlik tehditti veya olası bir terör saldırısı olduğunda İPhone şifrelenme sistemini çözmek amacıyla arka kapıların talebini savundu. Ama oturumlar FBI talebini ret etmekle sonuçlandı. Çünkü bu talep esasında vatandaş ve kullanıcının gizliliği korumak amacıyla kurulan anayasal hakları ve uluslararası insan hakları anlaşmaları ile çelişiyordu ve arka kapı elde etmek pazarın özgürlüğünün ihlalidir. 

Yeni servet kişisel verilerdir

Economist dergisinde 2017’de ‘’En değerli kaynak artık petrol değil, verilerdir’’ başlığıyla bir makale paylaşıldı. Bu nedenle Çin’in güvenlik ve ekonomik alanda hedefleri bulunmakta, bu hedefler Uygur azınlığı bastırmak, Ortadoğu ve Afrika’da yayılmaktır.

Huawei’nin ABD’de genişleme planı kullanıcıların veri ve veri gizliliğini koruyan yasalarla çakıştı. Şirket güvenlik açısında şeffaf olmadığından dolayı yaptırım listesinde yer aldı ve Amerika pazarını kaybetti. Avrupa Birliği ülkelerinde 2019’da güvenlik ihlalleri nedeniyle Huawei’nin Avrupa’daki işleri sınırlandırıldı. O işlerden birisi Huawei tarafından uygulanması planlanan 5G altyapı projesiydi.

Son olarak

Bugün Çinli şirketler Koreli, Avrupalı ve Amerikalı muadillerine göre daha ucuz alternatifler sunabilir, ancak Huawei ve diğer Çinli şirketler tarafından sağlanan teknolojik altyapıyı kullanan ülkelerde meydana gelecek olan güvenlik, ekonomik ve stratejik sorunlar bu ülkelere ilerde yük olacaktır. Bu nedenle Çinli şirketler tarafından yapılma olasılığı olan gizlilik ihlallerinin önüne kapatmak için bazı yasaları geliştirmek gerekiyor. Çin yasalarına göre değil yerel yasalara göre, Çin firmaların yayıldığı ülkelerde yerel şubeler açmaları konusunda zorlanmalıdır. Dolasıyla hedef ülkelerde veri depolanması için depolar oluşturulmalı ve kullanıcılar yasalarla korunması amacıyla her ülke kendi vatandaşlarının verilerinin kendi coğrafyasında muhafaza etmelidir. Yukarıda bahsedilen şartlar uygulanır ise özellikle başka yollarda kar etme fırsatı kaybeden Çinli şirketler fiyat açısında rekabeti nasıl devam ettireceği belli olacaktır. Dolasıyla maliyet fiyatına bile ulaşmayan fiyatlarla cihazlarını satma riskini almayacaktır.

---