Bağdat İş Birliği ve Ortaklık Konferansı’na katılan ülkelerin Suriye ile yeni bir sayfa açmalarına dair Irak başbakanı Mustafa el-Kazımi’nin yaptığı açıklamalar, gelecek dönemde Şam yönetimi ile bölgesel çevresi arasındaki ilişkilerin ilerlemesinin ciddiyetine ilişkin birçok soruya yol açıyor.

El-Kazımi’nin bu konuşması geçtiğimiz perşembe günü El-Şark televizyon kanalı tarafından yayınlan açıklamaların bağlamında aktarıldı ve Bağdat’ta geçen hafta düzenlenen zirveye katılan ülkelerin Suriye ile yeni bir sayfa açma konusunda hem fikir oldukları belirtildi.

Bağdat Zirvesine katılan ülkelerin arasında Şam’ın yer almaması, Arap ülkeleri ile Şam arasında ekonomik ve siyasi anlamda bu yeni sayfanın açılma olasılığının yakın zamanda öngörülmeyen bir adım olduğunun göstergesidir.

Ürdün ve Şam’a açılımı destekleyen ülkelerin çabalarına rağmen şimdiye kadar bu açılımın gerçekleştirilmesini- öngörülebilir dönemde- engelleyen faktörler var. En önemlisi Suudi Arabistan başta olmak üzere Arap ülkelerinin Şam ile ilişkileri normalleştirme konusunda hem fikir olmadıklarıdır.

Birçok Arap yetkili tarafından yapılan açıklamalara dayanarak, Şam’ın Arap Birliğine dönme konusunda bir Arap ittifakı olmadığı anlaşılıyor. Son dönemde yaşanan bu bölünme Cezayir Dışişleri Bakanı Ramtan Lamamra tarafından ortaya çıkarılmıştı.

Lamamra’nın aktardığı gibi Şam’ın Arap Birliği’ne dönmesi bazı taraflara göre olumlu bir adım, ancak bazıları bu dönüşü bölünme ve anlaşmazlıklarda şiddetin artması nedeni olarak görüyor.

Ortaya çıkan başka bir handikap var; Rusya ile ABD arasında bir siyasi çözüme varmak adına temellerin atılmaması nedeniyle, Şam’a yönelik açılım konusunda bölgesel anlaşmaların önü açık görünmüyor.

Suriye meselesinde Rusya-ABD arasında potansiyel anlaşmanın şeklinin belli olmaması, kendi ekonomik çıkarları için Şam’a yönelik açılıma istekli olan bazı Arap ülkelerini geciktiriyor.

Bölge ülkeleri tarafından Şam ile ilişkilerin normalleştirilmesi ve Şam’ın Arap Birliği’ne dönme adımını engelleyen en önemli ve en etkin neden, Suriye topraklarında her geçen gün daha da kök salan İran’ın varlığıdır.

Bundan dolayı bazı bölgeleri İran milislerinin yönettiği ülkeyle ilişkileri yeniden normalleştirmek, Arap ülkeleri için düşündürücü ve hesaplamaları tekrar gözden geçirmeye iten bir konudur. Bundan ziyade Suriye meselesinde İran’ın aldığı siyasi rol var.

Tahran ile olan ilişkilerinden dolayı, Şam’a yönelik açılımı Körfez ülkelerinin ret etmesi, bu tutumun Arap ülkelerinin çoğuna yayımlamasına neden olacak. Aynı zamanda Tahran’ın müdahale ettiği tüm meselelerde ve uluslararası politikasındaki oynadığı olumsuz rol var.

Şam’ın tutumları, İran ekseninin etkisi altında kalması, Şam ile herhangi Arap ülkeleri veya bölgesel ülkeler arasında potansiyel bir normalleşmenin sonucunda yaşanabilecek uyumu engelleye bilir.

Geçtiğimiz Cumartesi günü Katar, Mısır ve Ürdün liderlerinin yanı sıra Kuveyt Başbakanı, Suudi Arabistan, Türkiye ve İran dışişleri bakanları, Birleşik Arap Emirlikleri Başkan yardımcısı olan Dubai Emiri, Arap Birliği Genel Sekreteri ve Körfez İşbirliği Konseyi Genel Sekreteri katılımıyla Bağdat İşbirliği Ve Ortaklık Konferansını organize eden komite tarafından konferansın nihai bildirisi açıklandı.

---