Irak başbakanı Mustafa el-Kazımi, ülkenin farklı illerinde Çin
gözetiminde bin okul inşa etme projesinin başladığını ilan ettikten
sonra, medyada Irak’taki Çin okulları meselesi Çin-Irak anlaşması
yeniden gündeme geldi.

Halk ve siyasi partiler tarafından bu projeyle beraber yaşanacak
yolsuzluğun boyutuna dair yapılan uyarılar ve eleştirmenlere göre
ülkenin ekonomisini ipotek altına alacak olan Çin-Irak anlaşmasının
olumsuz yanlarına rağmen Irak gündemiyle ilgilenenler, Irak
hükümetinin İran’dan ve ona bağlı milislerden yapılan baskının
etkisinden dolayı projeye devam etmeye karar verdiğini teyit ediyor.
Mustafa el-Kazımi, Irak’ta Çin’in farklı illerde okul inşaatı projesinin
açılış törenindeki yaptığı konuşmada: hükümetin Çin-Irak anlaşmasını
hayata geçirmekte ciddiyetsizliğini çokça sorgulandıktan sonra,
eğitimin toplumuzun hayatında ne kadar önemli olduğu ve
çocuklarımızın temel bir ihtiyacı olduğu mesajını vermek adına,
anlaşmanın uygulamasının temel taşını atıyoruz.

Konuşmasına devam eden el-Kazımi: eğitime önem vermeliyiz ancak
sadece okullar inşa etmekle değil, aynı zamanda eğitim müfredatımızı
değiştirerek ve geliştirerek. Bu sadece hükümetin sorumluluğu değil,
farklı sektörlerin ve genel olarak toplumun sorumluluğudur.
Bazı Iraklı taraflar Irak’ı, ‘Çin yeni İpek Yolu’ adıyla bilinen projede
önemli bir bağlantı noktası haline getirmek ve Irak’ın ekonomik açıdan
toparlanmasında katkıda bulunacak yeni mali gelirler elde etmek için
ülkenin limanlarını genişletmek ve kara ulaşım hatlarını yenilemeyi

planlıyor. Ancak, öte yandan birçok ekonomi uzmanı, Çin’in projelerinin
fizibilitesinden şüphe duyuyor ve hatta bir kısmı bu projelerin Irak
ekonomisine zarar vereceği düşüncesiden yanalar.
İran, Irak sahnesinde yer alan kendisine sadık fraksiyon ve siyasi partiler
aracılığıyla aylardır halk tarafından ret ile karşılanan eski Başbakan Adil
Abdul-Mehdi döneminde müzakere edilen Çin-Irak anlaşmasını ülke
hükümetine yeniden dayatmaya çalışıyor.

El-Kazımi, Irak’taki Çin’in inşa edeceği okullar konusunda milis
baskısına boyun eğdi

Ekonomi uzmanı Muhammed Cemal’a göre Çin şirketleriyle okul inşa
etme sözleşmesine imza atmak, Irak ekonomisini ipotek altına almak
yönünde bir başlangıçtır.

Al-Hal Net sitesine yaptığı konuşmada Cemal: Irak Başbakanı Mustafa
el-Kazımi, İran’ın ve Irak’taki Tahran yanlısı milislerinin baskısına maruz
kaldı ve sonuç olarak Çin-Irak anlaşmasını hayata geçirmek için kabul
gösterdi.

‘’ bu anlaşma idari ve mali açısından yolsuzlukla kaplı. Irak’ta Çin’in inşa
ettiği okulların çoğu güvenlik standartlarına sahip değil ve inşaatta
kullanılan malzemeler kalitesiz’’.
Konuşmasını sonlandıran Cemal: Çin Şirketleri, okullar inşa etme
maliyetlerini ertelemeli ödeme yönetimiyle hesapladı. Ancak inşaat
özellikleri düşük ve malzemeler kalitesiz olmasına rağmen diğer
şirketlere tahsis edilen tutarlardan iki kat daha fazla, abartılı miktarlarda
hesaplandı.

Farklı istatistiklere göre Irak ile Çin arasındaki ticaret hacmi yıllık otuz
milyar doları aşıyor. Irak hükümeti ve farklı kurumları, günlük ihtiyaç

duyduğu mal ve malzemelerin ana tedarikçisi olarak Çin’e bağımlıdır. Bu
da ekonomik olarak Çin’e olan bağımlılığı derinleştiriyor.
Çin-Irak anlaşmasında, Irak’ta projeler uygulamak adına bir Çin
bankasında kredi hesabı açarak, Çin’e İhraç edilen Irak petrolünün
günlük yüz bin varil tutarındaki geliri, projeleri uygulayan Çin
şirketlerine ödemek üzere yatırılmasına dair bir madde yer alıyor.
Söz konusu anlaşma, eski Irak Başbakanı Adil Abdul-Mehdi tarafından
imzalandı. Ancak protestoculara göre ülkenin ekonomisine zarar verdiği
için, Ekim 2019 yılında başlayan halk protestolarından dolayı hayata
geçirilmedi.

İran, sadık milisleri ve Tahran’a yakın farklı medya kanalları, halka Çin ile
yapılan anlaşmanın Irak’ın durumu üzerine olumlu bir etkisi olacağına
ve Çin’in inşa edeceği okullar da dahil olmak üzere ülkenin farklı
şehirlerinin yeniden yapılandırmasında katkıda bulanacağına dair
güvence verme yönünde çabalıyor.

Irak’ta Çin’e verilen, okullar inşa etme projesinin yozlaşması

Çin-Irak anlaşmasının gizlilik ve belirsizliğiyle ilgili konuşan Basra
Üniversitesi’nde profesör olan Kais Nasir, bu anlaşmaya dair sorunun
yeni bir gelişme olmadığını, 2019 yılından beri gündemde yer alan bir
problem olduğunu vurguladı.
Nasir, Al-Hal Net sitesine: Irak kamuoyu, Çin’in Irak’ta okul inşa etme
projesinin başlamasıyla ve özellikle bu projenin yolsuzlukla
lekelenmesinden, anlaşmanın ülke ekonomisine ve gelecek nesillere olan
tehlikesiyle ilgili şeffaf ve net bir şekilde bilgilendirilmeli.
‘’halihazırda ülkenin orta ve güney bölgesinde faaliyet gösteren Çin
şirketlerinin verdiği yolsuzluk emsalleri var, piyasadaki itibarı iyi değil, işlerin

tamamlanıp teslim edilmesinde büyük sorun ve gecikmeler
yaşanmakta. Bu durumun aynısının Çin’in okul inşa etme
projesinde tekrarlanması büyük ihtimaldir.
Ekonomist Nebil el-Mersumi ise ‘’Çin-Irak anlaşmasının orijinal metni
henüz ortada yok. Bu, Irak için ciddi bir sorun, çünkü ne anlaşma ne de
anlaşma çerçevesinde imzalanan sözleşmeler açıklanmıyor.
‘’Irak günlük yüz bin varil petrol ödeyip bir Çin bankasına yatıracak ve
bu sayı gelecekte günlük üç yüz bin varile ulaşabilir. Anlaşmada geçen
rakamlar, petrolün fiyatı Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden öncesi
dönemde yani fiyatlar çok düşükken koyulduğunu hesaba katarsak, bu işin
içinde ne büyük abartmaların olduğu anlaşılır.

Çin-Irak anlaşmasını hayata geçirmek karşılığında ikinci başkanlık
dönemi

Bazı bilgili kaynaklar, Irak’ta Çin’in okul inşa etme projesinin açılmasını
kabul ettirmek adına Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi’ye baskı yapıldığını
ortaya koydu.
Aynı kaynaklar Al-Hal Net’e şunları aktardı: İran yanlısı siyasi
fraksiyonlar, El-Kazımi’ye Çin-Irak anlaşmasını kabul etmek ve tüm
maddeleriyle uygulama aşamasına geçirmek için baskı yaptı. Bunu, El-
Kazımi’nin tekrar başkanlık görevini üstlenmesi adına oylamanın en
önemli koşullarından biri haline getirdi.
Kürdistan Demokrat Partisi Milletvekili Macid Şengali: Irak hükümeti ile
yapılan anlaşmaya göre model okullar, Çin şirketleri tarafından inşa
edilmeyecek.

Şengali’nin Twitter’dan yaptığı bir açıklamada: Irak’taki sözde Çin
şirketleri tarafından inşa edilen okullar Iraklı şirketler tarafından
yapılacak ve bu, projede yolsuzluk şüphesi olduğunu gösteriyor.

Lübnan’ın durumuna benzer bir kader mi?

Bazı uzmanlara göre, genel olarak Çin’in bölgedeki ekonomik nüfuzunun
genişlemesi ve özellikle Çin-Irak anlaşması, Irak ekonomisini Çin’e
ipotek edecek. Çünkü Pekin uzun yıllar boyunca Irak petrolünü ucuza
alacak, bu Irak ekonomisinin çöküşüne yol açıp gelecekte Irak’ı
Lübnan’da yaşananlara benzer bir senaryo ile karşı karşıya bırakacak.
Eski Irak Ulaştırma ve Haberleşme Bakanı Amır Abdul-Cebbar: Çin-Irak
anlaşmasıyla ilgili gündemde dolaşan büyük yolsuzluk şüpheleri var.
Abdul-Cebbar’ın Twitter’a attığı bir tweette: bine yakın okul inşa
etmek için anlaşma yapan Çin şirketleri, bu işi Iraklı müteahhitlere daha
ucuz bir fiyata havale ediyor, aradaki fiyat farkını hiç çaba veya emek
harcamadan alıyor.
Söz konusu anlaşmanın belirsizliği, maddelerinin gizli kaldığı ve
kamuoyuna sunulmaması nedeniyle Irak hükümeti ile Çin arasında yapılan
mutabakat anlaşmasının bir kopyası Irak parlamentosundaki Petrol ve
Enerji komisyonu tarafından talep edildi.
Bazı yerel basın kanalları, Koreli şirketler başta olmak üzere Irak’ın
güney bölgesinde faaliyet gösteren yabancı şirketlerin, Tahran yanlısı
milis ve gruplar tarafından işleri durdurmaya zorlamak için tehditlere
maruz kaldığını ortaya koydu. Böylece ülkenin farklı şehirlerde Çin
şirketlerinin yatırımlarını genişletme yolu açılmış hale gelir. Bu
bağlamda, Çin’in Irak’ta okul inşa etme projesinin başlanması, Pekin’in
Irak ekonomisinde yeni bir sektör olan eğitim altyapısına yatırım
yapacağı yeni bir aşamayı açacaktır.