Muhalefet bölgeleri ile Suriye yönetimi arasındaki geçitler: çatışan taraflar arasındaki ticari bağlantılar nelerdir?

Muhalefet bölgeleri ile Suriye yönetimi arasındaki geçitler: çatışan taraflar arasındaki ticari bağlantılar nelerdir?

Muhalefetin kontrolünde olan bölgeler ile Suriye yönetimi tarafından idare edilen bölgeler arasındaki geçitler resmi olarak kapatılmış olmasına rağmen iki bölge arasındaki ticaretin büyük kısmı hala devam etmektedir. Bu geçitlerin mal değiş tokuşuna açık olduğu dönemler ile kıyasla, şimdiki ticaret yüksek maliyet ile yapılıyor.

2019 yazından bu yana yönetim tarafından İdlib, Hama ve Halep kırsallarının büyük bölgelerinde yürütülen hamlenin başlamasından önce muhalefet bölgeleri ile yönetim bölgeleri arasında dört geçit noktası bulunuyordu: Hama’nın kuzey kırsalında (Morek), Halep kırsalında (el-Raşidin ve el-Mansura) ve el Bab ile Halep’i bağlayan geçit noktaları. Bu noktaların kapatılma durumu iki taraf arasındaki aktif ticari hareketi durdurmadı.

Kimse muhalefet ile yönetim arasındaki geçitlerde devam eden hareketi durduramaz

Ekonomi danışmanı Usama el-Kadi’nin bakış açısına göre; Suriye arenasında durumu yöneten güçlerden hangisi olursa olsun, ülke halkı arasındaki ticari değiş tokuşu durduramaz. Çatışmanın taraflarının farklı siyasi amaçlarından dolayı resmi olarak geçitlerin kapatılmasına rağmen, tüm ekonomik aktiviteler bu değiş tokuş hareketi üzerinden yapılmaktadır. Dolasıyla muhalefet ve yönetim arasındaki geçitlerin kapatılması imkansızdır.

Al-Hal Net ile yaptığı görüşmede Kadi şöyle açıkladı; Suriye illeri arasında yapılan iç ticaret genellikle resmi düzeyde değil halk arasında gerçekleşmektedir. Tüm engellere ve farklı, çatışan tarafların kontrolünde olan bölgelerde bulunmalarına rağmen, tüccarlar farklı yönetimleri kullanarak ticari değiş tokuşun başarıyla yürütülmesi için aralarında koordinasyon halindeler.

El-Cusur araştırma merkezinde araştırmacı Halit el-Tirkawi’nin vurguladığı bilgilere göre; muhalefet bölgeleri ve rejim, her ikisi bu ticari değiş tokuştan yararlanmaktadır. İdlib Amerika yaptırımlarının kapsamadığı bir bölge olduğundan dünyaya açıktır ve Bab el-Heva sınır kapısı yoluyla AB, Rusya, Ukrayna, İran, Türkiye ve Çin gibi birçok ülkelerin malı bölgeye giriyor. Bu da dayatılan ablukayı kırmak adına Şam yönetimi için önemli bir imkandır. Muhalefetin elde ettiği kazançlardan  bahsedilir ise Şam’ınki ile kıyaslanmaz.

El-Tirkawi’ye göre; bu ticari hareketten fayda sağlayan iki tarafın yanı sıra Suriye Demokrat Güçleri (SDG) üçüncü bir taraf olarak yerini alıyor. İdlib’de yaşanan çatışmalardan dolayı yönetim ve muhalefet arasındaki dört geçit kapandıktan sonra, ticari yolların çoğu dolaylı yollara dönüştü, bu nedenle SDG, Suriye yönetimi ile muhalefet arasında önemli bir rol oynuyor. Suriye Milli Ordusu kontrolünde olan Cerablus ile SDG tarafından yönetilen Mınbic’i bağlayan Awn el-Dadat geçiş noktasının yanı sıra SDG’ye bu rolü sağlayan 15 geçiş noktası var, bu geçiş noktalarından beşi SDG’yi resmi olarak Şam yönetiminin bölgeleriyle bağlıyor. Bu geçiş noktaları olmasına rağmen kaçaklık yolları ve ağları kullanılarak SDG ile Şam arasındaki kaçaklık seviyesi artmaktadır.

Muhalefet neden Suriye yönetimiyle ticari geçişleri iyi kullanmayı başaramıyor

Gerçekleştirilmesine birçok tarafın katkısının bulunduğu bu süreçte Suriye yönetimi neden en büyük kazanç sağlayan taraftır?

Kazanımların niteliği, bu farklı bölge idarelerinin ekonomik çıkarların ne kadar farkında olduğuna bağlıdır. Kendi kontrolünde olan bölgelerden ihraç edilen malların satışı yabancı para birimiyle yapmış olsaydı, muhalefet ile Suriye yönetimi arasındaki geçişlerde ticaret hareketi, muhalefetin geçici hükümetine büyük bir kar sağlayabilirdi. Ancak egemenlik ve güç eksikliği, resmi ve gayri resmi geçişlerdeki hareketi kontrol etmeyi başaran güvenlik güçlerinin yokluğu, ticari değiş tokuşun hareketini organize eden ve döviz kuru düzenlemesini yapan gerçek ekonomik oluşumların gelişmemesi nedenleriyle asgari düzenlemeye sahip olan Şam hükümeti, iki bölge arasındaki ticaret sürecinden daha iyi şekilde yararlanbilmekte.

Bu görüşe katılan Halit el-Tirkawi bir de şu bilgileri aktardı: Suriye yönetimi geçişleri idare etme konusunda daha tecrübelidir, bunun örneği; Fırat Nehri kenarında bulunan Debsi Afnan bölgesinde ve SDG’nin gayri resmi bir geçiş noktası yakınlarında Suriye yönetimi tarafından bir silo kuruldu. Bu adım büyük miktarlarda tahıl geçişine ve siloda muhafaza edilmesine yardımcı oldu.

El-Tirkawi devam etti; ancak muhalefetin geçici hükümeti bu organizasyon kabiliyetine ve farkındalığa sahip değil. Şam yönetimi bölgelerine göre daha iyi ekonomik durumu olmasına ve dünyaya açık bir konumda yer almasına rağmen muhalif yapıların, Şam yönetimiyle ticari geçişlerden elde ettiği kar büyük sayılmaz.

Şam Kurtuluş Heyeti ve insani geçişler meselesi

 Bazı gözlemciler, Suriye yönetimi bölgeleri ile muhalefet bölgeleri arasındaki geçişleri ve Bab el-Heva başta olmak üzere Suriye’yi dış dünya ile bağlayan geçişler meselesini birbirine bağlamaya çalışıyorlar. Onlara göre muhalefet ile yönetim arasındaki geçişlerin yeniden açılma girişimleri başarılı olursa,  Rusya sınır ötesi yardımları meselesi meşru görülmüş olacak. Dolasıyla insani yardımların geçmesini sağlayacak, muhalefet ve yönetim arasındaki geçişlerin açılması nedeniyle Türkiye ile olan Bab el-Heva sınır kapısı kapanacak. Bu da halk tarafından ret edilen, Şam Kurtuluş Heyeti’nin uygulamaya çalıştığı bir plandır.

Geçtiğimiz temmuz ayında Bab el-Heva sınır kapısı yoluyla Suriye kuzeyine insani yardımları geçirme mekanizması BM Güvenlik Konsey tarafından altı aylık bir süre için uzatılmıştı. Ancak Konsey’deki Rusya delegesi, ülkesinin sınır ötesi yardım geçirme mekanizmasını durdurmaya ve cephe hatlarından erişmesini sağlamaya çalıştığını vurguladı. Bunun anlamı ‘’ Suriye iç bölgelerine yardım ulaştırma süreci Şam yönetiminin gözetiminde olacak’’ demektir.

Şam Kurtuluş Heyeti ise İdlib doğusunda yer alan Maara el-Nasaan ticari geçiş noktasını geçici olarak kullanmaktadır ve daha önce Şam yönetiminin bölgelerinden gelen çeşitli mal ve malzeme taşıyan kamyonlar o noktadan geçirilmişti. Al-Hal Net’e konuşan yerel kaynaklar yarı gizli bir ticaret hareketinin olduğunu belirtiler. İnşaat malzemeleri başta olmak üzere çeşitli Türk malı malzemeler bu noktadan Şam yönetiminin bölgelerine ulaştırılıyor. Dolasıyla bu konuda HTŞ’nin çıkarları Rusya’nın dayatmaya çalıştığı politikayla aynı noktada kesişiyor. Çünkü kendi yetkisi altındaki geçişler, Bab el-Heva yerine Rusya’nın yardım ulaştırmak için kullanmak istediği cephe hatlarının geçiş noktalarından sayılıyor.

Muhalefet bölgeleri ile yönetim bölgeleri arasındaki geçişlerde mevcut durumu pekiştirmek

Usama Kadi muhalefet bölgeleri ile Şam yönetimi arasındaki geçişler konusunu insani yardımlar geçirmek için kullanılan sınır kapıları konusu ile bağlantılma girişimlerini doğru bir eylem olarak bulmuyor. ‘’Rusya Bab el-Heva sınır kapısını kapatma girişimini başaracaksa bu, yönetim ile muhalefet arasındaki meşru veya yasa dışı mevcut geçişlere ciddi faydalar sağlamayacak.’’

Diğer bir düzeyde bakılırsa, muhalefet ile yönetim arasındaki geçişlerin açılmamasının nedeni muhalefet bölgelerindeki halkın yönetimle ilişkileri normalleştirmeyi ret etmesidir. Özellikle son idlib savaşından dolayı yönetim güçleri tarafından gerçekleştirilen geniş çaplı yayılma ve yaklaşık bir milyon insanın yerinden edilmesinden sonra bu durum daha geçerlidir.

Tirkawi ;‘’her halükârda, muhalefet bölgeleri ile Şam yönetimi arasındaki geçişlerin açılmasına karşı halkın isteği, iki taraf arasında yapılan mal geçiş sürecinin devam etmesini durdurmayacak. Sonuç olarak fayda sağlayan bir süreçtir ve yerel halk için de getirdiği kazanımlar var. Dolasıyla arenada birçok taraftaki ülkenin durumunda köklü bir değişim yaşayana kadar mevcut durumun devam etmesi tercih ediliyor.’’


هل أعجبك المحتوى وتريد المزيد منه يصل إلى صندوق بريدك الإلكتروني بشكلٍ دوري؟
انضم إلى قائمة من يقدّرون محتوى الحل نت واشترك بنشرتنا البريدية.