Suriye Silahlı Kuvvetlerinin, savaşçıların askere alınmaları ve askerî açıdan rehabilite edilmeleri konusunda yeni mekanizmaları kullanarak yeniden yapılandırılması, Rusya’nın gizlenmeyen bir çabasıdır. Yakın zamanda ‘’ Korumada Özel Görevler’’ adıyla rejimin kontrol ettiği bölgelerde Rusya lehine çalışan bir Suriyeli şirket tarafından Deyrizor ili sınırında petrol tesislerini korumak adına iş fırsatlarına dair ilanlar verildi. Bununla birlikte el-Arabi el-Cedid gazetesinin elde ettiği bazı sızıntılara dayanarak, Tuğgeneral Süheyil el-Hasan liderliğinde olan 25.özel görev gücüne ait güvenlik ofisleri, yönetim kontrolü altındaki farklı illerde gençleri askere almak, Deyrizor iline bağlı petrol tesisleri korumasını sağlamak ve İdlib’de savaş cephelerinin arka hatlarını takviye etmek amacıyla 500 gencin askere alınması talebinde bulundu.

Rusya’nın, Suriye Silahlı Kuvvetlerini yeniden yapılandırılması çerçevesinde sarf ettiği çaba bağlamında Kasım 2016’da Hmeymim hava üssünden sınırsız desteğiyle, Dera, Kuneytra, Şam kırsalı, Hama, Lazkiye ve Humus illerine dağıtılan, 45000 savaşçının olduğu tahmin edilen Beşinci Kolordunun kurulduğunu duyurdu. Rusya’nın arabuluculuğuyla Temmuz 2018’de Suriye’nin güneyinde yapılan siyasi anlaşmadan sonra bu kolorduya, askeri bir muhalif grubun liderliğini yapan Ahmet el-Auda da katıldı. Sonra el-Auda’nın Dera’da halk ve rejim kuvvetleri arasında yaşanan gerginliği azaltma çabalarında büyük bir katkısı olmuştu.

Söz konusu kolordu Rusya tarafından korunmuşken, Şam yönetimince dikkatli şekilde davranılmakta ve kendisinden bağımsız olduğu şüphesi ile bakmakta. Bakılırsa bu kolordu kendi özel silahlanma planları ve örgütsel yapılara sahiptir ve yapılan anlaşmaların korunmasına dair verilen taahhütler çekilğinde savaşma gücü vardır. Özellikle bulunduğu bölgelerin halkından oluştuğundan popüler bir desteğe sahiptir ve birçok defa bölgelere zorla giriş, tutuklama ve gençlerin askere zorla götürülmesine karşı durduğu da görüldü.

Rusya, nabız yoklama, varlığını ispat etme ve Türkiye’yi dizginledikten sonra tüm Suriye toprağında nüfuzunu geliştirmekte geri adım atmayacağına dair Amerika’ya mesaj göndermek amacıyla Fırat’ın doğusunun genelinde özellikle Deyrizor’da 5.Kolordunun üyelerine güven derecesi artmaktadır. Bunu da yerine getirmekteki temel stratejisi Suriye Silahlı Kuvvetlerini yeniden yapılandırmaktır. 

Yeniden yapılandırma Rusya için kaçınılmaz bir gerekliliktir

Birçok askeri analist Rusya kendisini Suriye Silahlı Kuvvetlerini yeniden yapılandırmak gibi bir gerçekle karşı karşıya bulduğunu söylüyor. Bununda birçok nedenleri vardır, birincisi bu kuvvetlerin sahip olduğu insani güç, örgütsel ve savaş yapılarıyla orantılı herhangi bir askeri görevi yerine getirmemesidir. Bu kuvvetlerin saflarında maddi ve can kayıplarının yüksek oranı söz konusu durumun kanıtıdır. Bunun örneği Rusya’nın 1.Tümenin kontrol ettiği bölgelerin birkaç askeri nokta ve yıkılmış ekipmanlarla dolu bir toprağa dönüşmesinden sonra bu Tümeni yeniden yapılandırmasına mecbur kalmasıdır. İkincisi; Rusya’nın Suriye’yi tüm bölgeleriyle elde etme ve ülkenin tüm askeri yaşamı üzerinde mutlak ve koşulsuz bir kontrol sağlama çabasıdır.

Ayrıca Suriye’de dayatılan zorunlu askerlik, Silahlı Kuvvetlerinin yeniden yapılandırmasını geciktirmeyi kaldırmayan bir durum haline getirmişti. Başlangıçta barışıl protestolarla başlayan halk devriminin askeri bir hareket dönüştürülme aşamasında ve yönetimin bu kuvvetleri halkla karşı karşıya bırakması, özellikle Suriyelilerin kolektif bilinçlerinde bu kuvvetlere duyulan düşmanlığı göz önüne alarak, savaşa hazır olma derecesine dair gerçek bir testti. Ancak burada halkın duyduğu düşmanlığın nedeni üzerinden geçersek, 80’lerde sivillere karşı yapılan korkunç ihlaller ve bu kuvvetlerin birimlerinde yaygın olan tüm yolsuzluk ve adam kayırma ağlarıdır.

Dolasıyla Silahlı Kuvvetlere zorunlu katılmaktan kaçmak çözülmeyen bir olgu haline geldi. Zorunlu askeri hizmet yasasını kapsayan 3 Mayıs 2007’de çıkarılan 30 sayılı yasama kararnamesine göre ‘’zorunlu askerlikten kaçan, meşru bir bahanesi olmayan, askerliğe katılmaya gecikme gösterenler, temerrüt tarihinden 42 yaşına kadar nerede bulunursa bulunsun tutuklanarak cezalandırılacaktır’’. 

Suriye ordusunun geri kalanı ne durumda ve onu hangi olumsuz olaylar bitiriyor?

Gençlerin zorunlu askerlikten kaçması, Suriye Silahlı Kuvvetlerinin varlığını tehdit eden olumsuz olayların başında yer alıyor. Bu kaçma olayı, askerlik sürecinde yaşanan kötü koşullara sağlam durmanın imkânsız olmasından dolayı, askerlik yapılan yerde maruz kaldıkları stres ve psikolojik sorunlardan kurtulmak amacıyla kullanılan bir savunma şekli sayılır. Komutan ve subaylardan askerlere şantaj yapmak, döverek ve sözel şiddet kullanarak askerleri manevi ve bedensel olarak bitirmek, özel sağlık durumlarını dikkate almayarak kendilerine farklı baskı uygulamak gibi askerlik ortamında görülen olgular vardır.

Diğer yanda Suriye Silahlı Kuvvetlerinin birimlerinde gayri resmi şekilde askerleri, zorunlu askerlik görevinden affetme olguları yaygın hale gelmiş. Bu da sorumlu subaya rüşvet vererek gerçekleştiriliyor.

Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad’ın sürekli çıkardığı yasa kararnameleri, bu olguların büyük ve olumsuz etkilerini yansıtıyor. Dolasıyla Suriye Silahlı Kuvvetlerinin yeniden yapılandırılması son derecede gereken bir görev haline gelmiş. Esad’ı sürekli askerlerin zorunlu askerlikten kaçamak için işledikleri suçlara dair affetme kararnameleri çıkarmak zorunda bırakıyor. Bu kararnamelerin sonuncusu Mart 2021’de çıkarıldı.

Al-Hal Net, Suriye Silahlı Kuvvetlerine bağlı ‘’ Manevi Rehberlik İdaresi’nden çıkarılan ve bu olumsuz olguları kaleme alan bazı belge ve çalışmalara ulaştı. Elde edilen bilgilere dayanarak bahsedilen olaylar, kuvvetlerinin yeniden yapılandırılmasının Rusya için kaçınmaz bir görev olduğunu belirtiyor. Bu belgelerin içeriğinde vurgulanan olguların en önemlisi subayların düşük zindeliğinin yanı sıra düşük askeri disiplindir. Bununla birlikte belgeler, Ordu ve Silahlı Kuvvetler, Genelkurmay Başkanlığı’nın bu olumsuz olaylar ve etkilerini araştırmak ve çözüm yolları çizmek için emir ve talimatlar verdiğine işaret etmişti.

Rusya’nın Suriye Silahlı Kuvvetlerinin yeniden yapılandırılmasında yürüttüğü yöntemler

Silahlı Kuvvetlerin yeniden yapılandırılması, kapasite ve verimliliğini artırmakla ilgili konuşmak için Malcolm Kerr- Carnigi Ortadoğu Merkezi tarafından düzenlenen raporun aktardığına göre ‘’ Rusya’nın bakış açısından Suriye Silahlı Kuvvetlerinin yeniden yapılandırılması, gereken bir görevdir ve savaşlarda tükenmiş hale gelen birimlerin yeniden yapılandırılması gerçekten de başlatmıştır.  Örneğin; 1. , 3. ve diğer zırhlı Tümenlerinin yapılandırılması, Suriye ordusuna bağımlılığı formalite sayılan 25. ve 5. Tümenler gibi yeni birimler inşa edilmesidir.

Güvenlik nedenlerinden dolayı adını açıklamayan askeri bir kaynak Al-Hal Net’e şunları aktardı: Rusya’nın yürüttüğü Silahlı Kuvvetlerin yeniden yapılandırması, askeri ekipleri ve zırhlı tugayları, mekanik ekiplere ve tugaylara dönüştürerek ordunun askeri doktrinini değiştirmeye çalışmaktadır. Bunun nedeni mekanik birimlerin zırhlı tugaylardan daha profesyonel şekilde şehir ve sokak savaşlarıyla başa çıkabilmesidir.

Mezhepçilik Suriye Silahlı Kuvvetlerinin yeniden yapılandırma görevini zorlaştırıyor

Suriye ordusunun deniz kuvvetleri komutanlığından firar eden Albay Malik el-Kurdi Al-Hal Net’e verdiği demeçte şunları aktardı: Rusya’nın Suriye askeri kurumu içindeki toplumsal bileşenler arasında makul bir göreceli denge yaratma girişiminde başarısız olduğu biliniyor. Çünkü ordunun subayları belli bir mezhebe ait olmalarıyla beraber Sünni çoğunluktan gelen subayların ordudaki oranı %10’dan fazla değildir. Unutmamalıyız ki devrimin başlamasıyla Sünni subayların yarıdan fazlası firar etti. Büyük bir kısımı da cezaevlerine atıldı, kalan kısmı da askeri kurum içinde yaşanan trajik durumdan kurtulmak için istifa etmeyi tercih etti.

Askeri Uzman Abdul-cebbar el-Akidi’nin Al-Hal Net’e açıkladığı bakış açısına göre ‘’ Rusya, Suriye Silahlı Kuvvetlerinin üzerine inşa edildiği mezhepsel bünyesinden dolayı bir dizi zorluklarla karşılaşmakta. Bu da Rusya’nın bu kuvvetleri profesyonel askeri bir güce dönüştürme çabasına bir engel teşkil ediyor.

Rusya’nın askeri doktrini İran’ınkinden farklıdır

Askeri uzaman el-Akidi şunları da ekledi: Rusya’nın Suriye’de yürüttüğü çalışma tarz ve üslubu İran’ınkinden farklıdır. Bilindiği üzere İran, rejimin başı Esad’ın iktidarda kalmasına dayanan mezhepsel ve ideolojik bir projeye sahiptir. Pakistan, Afganistan, Lübnan ve Irak gibi Şii dini kimliğin yaygın olduğu ülkelerden mezhep milisleri kullanarak, halkı Şiiliğe yönlendirerek ve sadakat satın alarak bu projeyi planladığı yere ulaştırmaya çalışıyor. Dolasıyla milis ve mezhep mantığıyla hareket etmesinden  dolayı profesyonellik ve kurumsallık İran için hiçbir önem taşımamaktadır. Ancak Rusya baskıcı da olsa jeopolitik ve ekonomik çıkarlarını kurumsal yöntemler yoluyla elde etmeye çalışmaktadır.

Albay el-Akidi’ye göre Rusya’nın Suriye Silahlı Kuvvetlerini yeniden yapılandırılma girişimi göreceli bir başarı sayılıyor. Mezhepçilik ve yozlaşmayla tükenilen Silahlı Kuvvetlerin geleneksel birimleri uzaklaştırarak, yerine 5.Kolordu gibi yeni askeri birimler kurdu. Deraa’da Ahmet el-Auda ile yaşandığı gibi Suriye Özgür Ordusu’na bağlı bazı askeri fraksiyonları yeniden Suriye ordusu saflarına yerleştirdi veya rejim güçleri ve İran’ı karşısına alarak Rusya kendisine sığınan Kudüs Gücü’nü kabul etti.

Sonuç olarak Al-Hal Net’in görüştüğü uzmanların çoğu Rusya’nın Suriye Silahlı Kuvvetlerini yeniden yapılandırma çabası sarf etmesi, sözde rejim güçlerine bağlı yeni askeri birimler kurup silahla desteklemesi, sahadaki İran milislerinin nüfuzunu sınırlandırmak ve savaş edip etmeme kararını ellerinden almak için gerekli bir adımdı.